Ik zit met drie van mijn broers en zussen aan tafel en we brengen de kennis over onze geschiedenis samen. ‘Is De Ouwe eigenlijk ooit getrouwd geweest met die tweede vrouw?’, vraagt één van mijn broers.
Onze ouders zijn allebei ver vóór de oorlog geboren en getogen in Indië. Onze moeder verloor haar eigen moeder al op twaalfjarige leeftijd. Haar vader, die binnen de familie altijd ‘De Ouwe’ werd genoemd, bleef achter met vijf kinderen. In Indië was het gewoon om een baboe in huis te hebben, die hielp met de verzorging van de kinderen. En, afgrijselijk cliché, mijn opa heeft ‘iets met haar gehad’ waar een kind uit is geboren. Het siert hem dat hij hun dochter heeft erkend en opgenomen in zijn gezin. ‘Ma heeft me wel eens verteld dat ze absoluut niet overweg kon met haar stiefmoeder’, vult mijn andere broer aan. Ik weet dat hij nooit officieel met haar getrouwd is en haar later zelfs uit het huishouden heeft verbannen. Toen mijn tante Connie vijftien was stelde De Ouwe haar voor de keuze: of mee met het gezin naar Nederland, of terug naar haar biologische moeder in de kampong. Ik omschrijf haar altijd als volgt: ‘Tante Connie was het halfzusje van mijn moeder en is daar altijd blijven wonen.’
Van jongs af aan heb altijd een sterke interesse gehad in verhalen van mensen en wat ze beweegt. Toen ik ouder werd voelde ik een drang om zelf naar Indonesië te gaan en mijn familie daar te leren kennen. Die gelegenheid deed zich de eerste keer voor in 1988. Ik werd met open armen door ze ontvangen en opgenomen in de familie. Bij hen ervoer ik een onvoorwaardelijke verbondenheid waar ik lang naar op zoek was. En ik ben ze met regelmaat blijven bezoeken. Mijn tante Connie was een verteller pur sang. Dom van mij dat ik destijds niet alle verhalen letterlijk heb opgetekend of opgenomen. Maar gelukkig weet ik me nog wel een en ander te herinneren.
Tegenwoordig heb ik een open contact met haar kleinkinderen en achterkleinkinderen. Nu ik zelf net de zestig ben gepasseerd en ouders, alle ooms en tantes weggevallen zijn, besef ik me dat ik ongemerkt in de positie van ‘elder’ ben geland. Ik draag een schat aan kennis en gezichtspunten in me mee, waarmee ik anderen van dienst kan zijn. Om hun verhalen te duiden of soms vragen van antwoorden te voorzien.
‘Weet je dat die oude Pasar waar De Ouwe zijn boodschappen deed nog bestaat, en dat je die nog kunt bezoeken?’ ‘Besef je dat het eigenlijk een hele, racistische samenleving was?’ ‘Wat deden ze daar eigenlijk op Nieuw Guinea?’ ‘Hoe komt het dat wij in 1954 hier naartoe zijn gekomen en zij pas tien jaar later?’ ‘Denk je dat de heftigheid van mijn emoties iets te maken kunnen hebben met het Indische verleden van mijn oma?’
Ik verwonder me vaak hoe kennis van de loop van hun familiegeschiedenis zo onbekend of onvolledig is geraakt. De laatste decennia heb ik gesproken met veel Indische mannen en vrouwen van allerlei leeftijden. Deels kon ik hun vragen beantwoorden door wat meer te vertellen over de geschiedenis. En uit te leggen wat maakte dat onze ouderen hierheen zijn gekomen. Ik schets daarbij de verschillen tussen ‘hoe het beschreven is in de geschiedenisboekjes’ en hoe mensen die ik ken het hebben beleefd. Ik heb ook veel kunnen verhelderen door eigen ervaringen te delen als zoon van een KNIL-militair, en beide ouders getraumatiseerd door gevangenschap in Jappenkampen. Een ervaringsdeskundige uit de 2e generatie, die veel heeft gelezen, gevoeld, doorgewerkt en geheeld.
Dit jaar organiseer ik vanuit Contacttrainingen Indische Stamtafels, zaterdag 12 april en 21 juni zijn de volgende. Een middag en avond voor verschillende generaties om samen te komen en ervaringen uit te wisselen rondom ‘Indisch zijn’. Geïnspireerd door de generatietafels waaraan ik zelf ben aangeschoven, zet ik deze verbindende bijeenkomsten graag op kleine schaal voort.
Deelnemen aan een Indische Stamtafel brengt je herkenning in de verhalen van andere Indische mensen. Tegelijkertijd zijn er altijd aspecten die voor iedereen in zijn/ haar gezinssituatie uniek waren en zijn. Maar meer kennis van de context waarin de geschiedenis zich heeft afgespeeld kan begrip, inzicht en rust geven. En wie zijn geschiedenis kent, hoeft deze zelf niet te herhalen. De wortels van ons Indische verleden hebben hun sporen achtergelaten in jou, maar hoeven je heden en toekomst niet te bepalen. Door inzicht in die patronen, kunnen we ze loslaten en nieuwe, krachtiger wegen inslaan. Voor onszelf en de generaties na ons. Samen zullen we achter de schaduwkanten ook lichtheid te ontdekken. Voeding voor mind, soul en – wel degelijk – onze body’s, want we ronden af aan tafel. Bij natuurlijk een heerlijke rijsttafel in Heemstede.